Tận dụng cơ hội đến từ thị trường hồi phục đáng kể sau dịch covid -19, cùng với đó là việc Cục dự trữ liên bang Mỹ ( Fed) đã tăng lãi suất 7 lần liên tiếp khiến tỉ giá USD/VND tăng mạnh đột biến. Năm 2022 là một năm thành công trong xuất khẩu cà phê Việt Nam khi đạt hơn 1,78 triệu tấn cà phê, kim ngạch xuất khẩu đạt 4,06 tỷ đô, giá trị xuất khẩu trung bình đạt 2.293 USD/tấn – theo thống kê sơ bộ từ Tổng Cục Hải Quan Việt Nam.
Tuy nhiên, do xuất khẩu ồ ạt đã khiến nguồn cung trong nước giảm xuống mức rất thấp kể từ cuối năm 2022 đến nay. "Trong giai đoạn quý II và quý III năm ngoái, khi nhu cầu cao và tỉ giá có lợi, các doanh nghiệp đã tích cực thu gom cà phê từ nông dân và đẩy mạnh xuất khẩu. Giá nội địa và xuất khẩu đều tốt, dẫn đến việc đẩy hàng đi nhiều nhất có thể. Điều này khiến tồn kho thực tế đã giảm mạnh từ cuối năm 2022 và ảnh hưởng tới khối lượng xuất khẩu trong giai đoạn đầu năm 2023" - Ông Phạm Quang Anh, Giám đốc Trung tâm Tin tức Hàng hóa Việt Nam đánh giá.
Đồng thời trong năm 2023, các chính sách về lãi suất của Fed đã giảm nhiều so với đà tăng mạnh trong năm 2022. Cụ thể mức tăng 25 điểm cơ bản trong quý 1 năm 2023. Có thể Fed vẫn sẽ giữ mức tăng này cho đến khi lạm phát của Mỹ giảm về mức 2%. Nhưng việc giảm lãi suất này làm giảm sự chênh lệch tỉ giá so với thời điểm trước, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cũng giảm nhu cầu xuất khẩu lại do vấn đề này.
Trong năm 2022, lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam tăng gần 14% so với năm 2021, trong khi đó, sản lượng chỉ tăng 9% từ 1,74 triệu tấn lên 1,89 triệu tấn ( theo số liệu từ bộ nông nghiệp Mỹ). Thậm chí mùa vụ 2022 – 2023 được dự báo giảm từ 10% đến 15% do lượng mưa lớn ảnh hưởng đến quá trình thu hoạch. Như vậy, tổng nguồn cung xuất khẩu trong năm nay có thể sẽ thấp hơn so với năm ngoái, và điều này sẽ khiến ngành xuất khẩu cà phê khó duy trì được mức tăng trưởng như năm 2022.
Kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam 10 năm trở lại đây
Những khó khăn đến từ các thị trường xuất khẩu
Ngoài những vấn đề về nguồn cung và tỉ giá xuất khẩu. chất lượng cà phê và nguồn gốc cũng là những khó khăn trong việc đẩy mạnh xuất khẩu cà phê trong năm 2023. Cuối năm 2022, liên minh châu Âu ( EU) đã thông qua sắc lệnh nghiêm cấm nhập khẩu cà phê đến từ vùng sản xuất có liên quan đến nạn chặt phá rừng và đa dạng sinh học. Điều này đặt ra vấn đề cho Việt Nam về việc phát triển cà phê một cách bền vững hơn.
Tại Việt Nam, Việc người dân chặt cây thông, cây keo, phát hoang làm rẫy trồng cà phê không còn quá xa lạ và đã từng là vấn đề được quan tâm hàng đầu trong việc phát triển ngành cà phê. Sắc lệnh mới của châu Âu không chỉ đưa đến sự nghiêm ngặt đối với hàng cà phê xuất khẩu mà còn là một nhân tố có thể thúc đẩy sự phát triển theo hướng bền vững hơn của ngành cà phê khi không chỉ tập trung vào việc mở rộng diện tích để tăng sản lượng mà cần chú ý hơn đến vấn đề năng suất.
Hơn nữa, Việc EU siết chặt hơn về vấn đề dư lượng thuốc bảo về thực vật trong các loại hạt, trong đó có cà phê là 0.1mg/kg cũng là thách thức đòi hỏi người nông dân phải điều chỉnh phương thức canh tác để có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn mới phục vụ hoạt động xuất khẩu.
Theo quan điểm của Cofar coffee thì đây là một động lực tốt nhằm thức đẩy ngành cà phê của Việt Nam được phát triển bài bản và bên vững hơn. Dù có rất nhiều quy định và yêu cầu đòi hỏi nguồn nông dân phải nâng cấp chính mình và công việc đồng áng. Nhưng nếu đạt được những yêu cầu này và duy trì được nó thì nó sẽ giúp tạo tiền đề để duy trì vị thế dẫn đầu của Việt Nam. Ngoài ra nó còn giúp nâng cao giá trị hạt cà phê, từ đó tạo được sự ổn định ở giá cà phê, giúp nông dân cải thiện cuộc sống và gắn bó với cây cà phê hơn.
10 thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam
Cơ hội từ những thị trường khác
Dù gặp nhiều thách thức trong việc duy trì và đẩy mạnh xuất khẩu cà phê trong năm 2023, thị trường chung vẫn có nhiều thuận lợi chưa khai thác hết.
Trung Quốc, một thị trường lớn đang mở cửa trở lại sau thời gian dài cách ly xã hội do dịch covid -19. Đây là động lực lớn cho xuất khẩu do Trung Quốc là nên kinh tế lớn thứ 2 thế giới và có quan hệ đối tác thương mại hàng đầu của nhiều quốc gia như Mỹ, Việt Nam,…
Nhờ vào sự mở cửa này mà quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đã có sự điều chỉnh lại tăng trưởng toàn cầu trong năm 2023. Theo đó, mức tăng trưởng kinh tế toàn thế giới được điều chỉnh từ 2,7% lên 2,9%. Các nền kinh tế lớn như Mỹ và khu vực đồng tiền chung châu Âu cũng có sự khởi sắc lần lượt từ 1,0% lên 1,4% và 0,5% lên 0,7%. Sự tăng trưởng trở lại giúp thị trường kỳ vọng chi tiêu của người dân sẽ được nới lỏng và nhu cầu đối với cà phê, mặt hàng phụ thuộc nhiều vào sức khỏe nền kinh tế của các quốc gia sẽ có sự khởi sắc.
Theo dự báo của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), Việt Nam sẽ tiếp tục là quốc gia sản xuất và xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới trong giai đoạn 2023-2033. Điều này được đưa ra dựa trên nhu cầu thực tế từ thị trường. Cụ thể, giá cà phê Arabica và Robusta có sự chênh lệch lớn, trong bối cảnh lo ngại về một cuộc suy thoái kinh tế, người tiêu dùng có xu hướng chuyển từ tiêu dùng cà phê Arabica sang Robusta để giảm thiểu chi phí. Điều này có nghĩa nhu cầu có thể suy yếu nhưng không tập trung vào Robusta. Đây cũng là một tín hiệu tốt cho Việt Nam nơi xuất khẩu 60% cà phê Robusta cho thế giới.
Bên cạnh đó, sự sụt giảm năng suất từ các nước xuất khẩu cà phê Robusta lớn khác như Brazil và Indonesia giúp Việt Nam có cơ hội mở rộng thị phần xuất khẩu. Theo Viện Địa lý và Thống Kê Brazil, sản lượng cà phê Robusta của nước này có thể sụt giảm gần 9% trong năm 2023 và Indonesia được Volcafe dự đoán sản lượng sẽ giảm về mức thấp nhất trong gần 1 thập kỷ.
Như vậy, xuất khẩu cà phê của Việt Nam vẫn còn rất nhiều thách thức lớn cần phải đối mặt để có thể duy trì đà tăng trước đó, nhưng cũng đã có những tín hiệu tích cực hơn cả từ các yếu tố vĩ mô đến nguồn lực trong nước. Do đó, khối lượng và kim ngạch xuất khẩu có thể suy yếu so với năm kỷ lục vừa qua nhưng vẫn sẽ cao hơn 2 năm 2020 và 2021 và nhiều khả năng sẽ nằm trên mức kim ngạch trung bình 3 tỷ USD.
Top 5 quốc gia xuất khẩu cà phê Robusta lớn nhất thế giới
Nguồn sưu tầm
